CZERNA

1. KRÓTKA HISTORIA KLASZTORU

Zobacz także: Czerneńskie ryciny, Monografia klasztoru z 1914, Monografia klasztoru z 1938, Przewodnik po klasztorze z 1992.

Zabytkowy zespół architektury sakralnej klasztoru i kościoła św. Eliasza wzniesiony został w latach 1629-1640 z fundacji Agnieszki z Tęczyńskich Firlejowej, wojewodziny krakowskiej. Klasztor w kształcie czworoboku o oryginalnym założeniu i architektonicznej jednolitości, czworopodwórzowy, posiada pośrodku wczesnobarokowy kościół na rzucie krzyża łacińskiego. Wnętrze świątyni, przyozdobione wczesnobarokowymi ołtarzami, portalami, niszami, kandelabrami, wykonanymi z czarnego marmuru dębnickiego przez artystów kamieniarzy: Bartłomieja Stopano, Szymona Spadi i Adama Negowicza. Rzeźbione antepedia w ołtarzach na wzór bogatej tkaniny z motywem kwiatowym, wykonali: Wojciech i Jacek Zielascy. Obraz św. Eliasza w głównym ołtarzu namalował Tomaso Dolabella z Wenecji, nadworny malarz króla Zygmunta III Wazy. Kościół konsekrował 21 czerwca 1644 roku Piotr Gembicki, bp przemyski i kanclerz wielki koronny. Niedługo po uposażeniu kościoła i klasztoru 16 czerwca 1644 roku zmarła pobożna fundatorka klasztoru Agnieszka Firlejowa. Zgodnie z jej wolą pochowano jej ciało w krypcie przy wejściu do Kościoła.

Kompleks zabudowań klasztornych wraz z 80 ha lasu opasano w XVII wieku klauzurowym murem. Według zachowanej ikonografii miało istnieć na tym terenie 12 eremitarzy, w których pustelnicy indywidualnie odprawiali zakonne ćwiczenia przez cały Adwent i Wielki Post. W 1660 roku dołączył do nich na cały Adwent Jan Kazimierz Waza, król polski. Klasztor spełniał funkcję pustelni przez 172 lata, aż do 1805 roku. Był on oazą życia duchowego dla wszystkich karmelitów bosych w Polsce.

Klasztor karmelitów bosych pw. św. Eliasza w Czernej.
Fotografia wykonana około 1900 roku.

Wzgórze czerneńskie z siedleckim łączył pustelniczy most, zbudowany w latach 1671-1691 na 13 arkadach o dł. 120 m, szer. 9,5 m, wys. 18 m, nad poziom rzeki Eliaszówki. Cały teren w obrębie murów wraz z kościołem zarezerwowany był wyłącznie dla samych pustelników. Obowiązywała na nim ścisła klauzura papieska. Tylko sprawujący najwyższą władzę w państwie, jak np. król wraz z dworem swoim, mogli wchodzić do klauzury.

W klasztornym kościele św. Eliasza rozwijał się na przestrzeni wieków szczególny kult Matki Boskiej Szkaplerznej. Najpierw szerzyli go sami pustelnicy do 1805 roku. Po zniesieniu papieskiej klauzury w eremie, otwarto kościół i dopuszczono ludzi do udziału w nabożeństwach. W 2 poł. XIX wieku obraz Matki Bożej zasłynął łaskami. Umieszczono go w marmurowym ołtarzu w lewym ramieniu transeptu kościoła, konsekrowanym przez biskupa lwowskiego Stefana Kazimierza Charbickiego w 1657 roku. Do połowy XVIII wieku znajdował się w nim obraz Matki Bożej Śnieżnej, malowany na płótnie techniką olejną, o wysokich walorach artystycznych, jako dzieło sztuki. Nie był on jednak dostosowany do wielkości niszy w retabulum ołtarza. Zatem, zakonnicy zamówili wykonanie kopii pierwotnego obrazu na miedzianej blasze, dostosowując go do wielkości niszy w retabulum ołtarza.

Klasztor karmelitów bosych pw. św. Eliasza w Czernej.
Fotografia z lat trzydziestych XX wieku.

Łaskami słynący obraz Matki Bożej Szkaplerznej należy do rodziny typu Matki Bożej Śnieżnej – Salus Populi Romani z bazyliki S. Maria Maggiore w Rzymie. Pod koniec XVI wieku powszechnie został przyjęty jako typ obrazu kontrreformacyjnego i zdominował popularnością hodegetrię piekarską i częstochowską. Obraz w Czernej wykonany został techniką olejną na miedzianej blasze o szer. 107, wys. 208 cm. Kopia jest własną trawestacją i interpretacją pierwowzoru, dokonaną najprawdopodobniej przez malarza Pawła Gołębiowskiego z Krakowa w poł. XVIII wieku. Matka Boża przedstawiona jest frontalnie w 3/4 postaci, na tle renesansowej kraty, złożonej z kwadratów o skośnym układzie, w które wpisano czterolistkowe kwiaty stylizowanej lilii, w kształcie krzyża greckiego. Od dołu postać wynurza się z obłoków. Na lewej ręce Madonna podtrzymuje Chrystusa – małego Pantokratora, zwracającego się 3/4 do Matki. Zasłuchany spogląda On w dal przed siebie, trzymając w lewej ręce kodeks prawa Nowego Przymierza, a drugą unosi w górę w geście błogosławieństwa. Madonna trzyma białą chustkę w lewej dłoni, na której krzyżuje się prawa z karmelitańskim szkaplerzem.

Do rozwoju kultu Matki Bożej Szkaplerznej znacznie przyczynił się święty Rafał Kalinowski, który przez 20 lat głosił cześć Królowej Karmelu w tym sanktuarium. Również błogosławiony ojciec Alfons Mazurek, zasłużony przeor klasztoru, wiele przysłużył się dla pogłębienia tego kultu. Przybywały tutaj liczne rzesze pątników, zwłaszcza ze Śląska, aby u stóp Matki Bożej Szkaplerznej szukać umocnienia do wytrwania w wierze i do walki z naporem germańskim.

Czerna, 1940 rok. Ruiny pustelni św. Agnieszki.

Uroczysta beatyfikacja ojca Rafała Kalinowskiego przez Jana Pawła II na Błoniach Krakowskich w dniu 22 czerwca 1983 roku otwarła nowy rozdział w dziejach tego klasztoru. Nowa kaplica z grobem błogosławionego i świętego czciciela Maryi, powstańca, sybiraka, zakonnika i kapłana, podniosła klasztor do rangi podwójnego sanktuarium. Od tej chwili wzrósł masowy ruch pątniczy do Czernej, który zdecydował o podjęciu starań o ukoronowanie Matki Boskiej Szkaplerznej koronami papieskimi. Po uzyskaniu zgody ks. kard. Franciszka Macharskiego, metropolity krakowskiego i Konferencji Episkopatu Polski (20 czerwca 1987), przedłożona została wymagana dokumentacja historyczna Stolicy Apostolskiej. Na jej podstawie ojciec św. Jan Paweł II, dekretem Kongregacji Kultu Bożego z dnia 7 listopada 1987 roku w postaci Apostolskiego Breve, zezwolił na ukoronowanie cudownego obrazu i zamianował swoim delegatem ks. kard. Franciszka Macharskiego dla dokonania aktu koronacji. Koronacja odbyła się w niedzielę 17 lipca 1988 roku. Uczestniczyło w niej 16 biskupów, 4 opatów, prowincjałowie, kustosze sanktuariów, kilkuset duchownych i sióstr zakonnych oraz kilkadziesiąt tysięcy wiernych. Koronacja stała się historycznym wydarzeniem w dziejach klasztoru, o wielkim znaczeniu. Zainicjowała nowy okres w jego historii z wymiarem duszpasterstwa pielgrzymkowego.

2. OBSZERNA HISTORIA KLASZTORU

Benignus Wanat OCD, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1979, s. 301-346. Do pobrania.

BW08

3. HISTORIA ARCHIWUM

Zasób archiwum czerneńskiego należy do najbogatszych i najwartościowszych w prowincji. Zawdzięcza to swej trwałej egzystencji. Jest to jedyny klasztor, który oparł się zawieruchom politycznym i kasatom. Stąd też archiwum mieści w sobie akta od XV do XX wieku. Ukazanie historii jego rozwoju na przestrzeni wieków jest ułatwione ze względu na istnienie szczegółowych inwentarzy archiwum, czyli tzw. arki o dwóch kluczach (w przeciwieństwie do innych klasztorów, w eremie była arka o dwóch kluczach). Inwentarze prowadzone są od 1718 do 1778 roku. Znajdują się w kodeksie pod sygnaturą AKC 20 „Epistolae primorum S.N. Congregationis Patrum nostrorum et ordinationes tam Generales quam Provinciales iuxta Constitutiones in Archivo ubique asservande”. Łatwo można ustalić wzrost zasobu archiwum na przestrzeni lat na podstawie tych inwentarzy. Służą ona nam do skonfrontowania stanu archiwum w XVII i XVIII wieku z obecnym stanem. Protokoły inwentarskie sporządzane były co trzy lata. Każdorazowy przeor klasztoru, udając się na Kapitułę Prowincjalną, sporządzał inwentarz arki, która w eremie zamykana była na dwa klucze. Inwentarz podpisywał przeor, podprzeor lub pierwszy dyskret. Nowo obrany przeor po objęciu urzędu przeprowadzał rewizję arki o dwóch kluczach, aby sprawdzić, czy wszystko zgadza się z inwentarzem zostawionym przez poprzednika. Ze względu na wartość inwentarza oraz dla ilustracji podajemy w całości inwentarz z 1730 roku jako najbardziej szczegółowy. Przy jednostkach dotychczas istniejących zaznaczono w nawiasie współczesną sygnaturę.

„Inventarium Arcae Anno Domini 1730, die 13 Aprilis, ante Capitulum Praemisliae celebrandum a R.P.N. Gaudentio a Spiritu Sancto, priore Sacrae Eremi relictum.

1.Chronographica et topographica descriptio provinciarum nostrae congregationis.
2. Cathalogus bibliothecae et sacristiae in folio (AKC 69a).
3. Liber fundationis Sacri Deserti, in 4-o.
4. Liber visitationum generalium (AKC 23).
5. Liber visitationum provincialium.
6. Liber connotationum mensurarum marmoris, vulgo olbornae, in folio (AKC 82).
7. Liber mysteriorum passionis Christi, in folio.
8. Liber iurum et inscriptionum conventus eremitici, in folio (AKC 39).
9. Liber mysteriorum passionis Christi et symbolorum divinorum et humanorum, pontificum, regum, et imperatorum, in folio.
10. Liber censuum conventus eremitici, in folio (AKC 74).
11. Liber acceptae et expensae frumentorum pro cerevisia et cremato (AKC 92).
12. Liber ordinationum variarum, in folio (AKC 20).
13. Liber quietationum variarum, in folio (AKC 305).
14. Liber iurium variorum conventus eremitici, in folio (AKC 40).
15. Liber alter iurium conventus nostri, in folio (AKC 41).
16. Liber iurium, in octavo maiori (AKC 42).
17. Liber acceptae et expensae conventus (AKC 321).
18. Liber obligationum sacrorum conventus nostri eremitici, in 4-o (AKC 356).
19. Liber constitutionum regni aliquot regum.
20. Liber constitutionum ordinis nostri.
21. Liber crescentiarum et expensorum (AKC 322).
22. Liber cui titulus: Columnae militantis Ecclesiae.
23. Liber historiorum celebrium Veteris Testamenti iconibus representatarum.
24. Series inscriptionum, obligationum, processuum, ac dispositionum ad bona Siedlec et Paczółto-wice, in 4-o.
25. Sylva anachoretica Aegipti et Palestinae, in 4-o.
26. Originale monitorium Romanum, contra R.D. Albertum Stympar, Parochum Paczołtoviensem, in pergameno.
27. Romana citatio ad prosequendam causam cum Parocho Paczołtoviensi, ratione vecturae decimae.
28. Inventarium praediorum et omni proventuum ad conventum pertinentem (AKC 62).
29. Erectio Sacri deserti cum tribus sigillis, in pergameno (Dypl. 11).
30. Deliciae symbolicae, in 4-o. Druk.
31. Miracula S. Catharinae Senensis et vita.
32. Acta capitulorum conventus nostri eremitici.
33. Constitutiones Joannis III.
34. Instructiones eremi.
35. Instructiones communes conventuum.
36. Ordinarium Ordinis Nostri.
37. Manuale Ordinis Nostri.
38. Privilegium Ordinis Nostri, in 4-o.
39. Privilegium pro donatione medietatis Sielce, et aliorum cum sigillis duobus in pergameno (Dypl. 5).
40. Privilegium alterum venditionis pro mediatate Sielca et aliorum cum sigillis duobus, in pergameno (Dypl. 6).
41. Privilegium tertium bonorum Siedlec, cum duobus sigillis, in pergameno.
42. Privilegium Joannis Casimiri Regis pro lapicidis in Dębnik, in  pergameno (Dypl. 14). N.B. Hoc cum sequenti et copia erectionis, misit R.P. Egidius Varsoviam, ratione datae citationis nostris lapicidis a  Cracoviensibus. Interim reposita sunt apud nostras moniales varsavienses, a conventu debet recipi.
43. Privilegium alterum regis Augusti pro lapicidis cum sigillo.
44. Korona rubinowa, w której jest rubinów wielkich 9, koło tych rubinów mniejszych jest 54, znowu po bokach rubinów małych 45.
45. Korona Pueri Jesu, u której jest rubinów wielkich z małymi 19, pereł wielkich z małymi 121.
46. Pixis ex auro puro. N.B. crux est destructa.
47. Reliquiae ex puro auro cum rubinis tribus, gemnis 11, in quo sunt reliquiae SMN Teresiae, et SPN Joannis a Cruce.
48. Reliquiae S. Joannis Baptistae in reliquiario argenteo.
49. Crux parvulima ex argento, et 4 fragmenta argentea in papyro.
50. Reliquia S. Udalrici.
51. Epistolae variae, in quibus sunt imagines ex papyro duae et testimonia de reliquiis sanctorum.
52. Laminae duae aerae, una major, altera minor ad impressionem ambitus S. Eremi.
53. Jednoroziec w pudełku.
54. Jednoroziec drugi w papierze.
55. Kamień na uraz, wyszedł in usum.
56. Sigillum conventus cum effigie SPN Eliae Prophetae.
57. Clavis ab arca, in qua est cymborium argenteum.
58. Liber seu inventarium omnium officinarum ab unoquoque priore, maxime in discessu ad capitulum, et fine sui officii iuxta leges nostras reliquendum (AKC 63).
59. Horologium eremitis ad cellas separatas euntibus.
60. Pecuniae conventus: in solidis fl. 848; in hungaricis fl. 216; in  imperialibus 21 fl. 168; in tinfonibus 44, fl. 55, gr. 22; in moneta coesaren fl. 22, gr. 13. Summa facit fl. 1310, gr. 5.

Fr. Gaudentius a Spiritu Sancto. Fr. Michael a S. Valeriano.Fr. Quinctinus a Praesent. B.V. Mariae mp.”.

Według powyższego inwentarza, arka o dwóch kluczach była równocześnie skarbcem i archiwum klasztoru. W pojęciu współczesnym, archiwum obejmowało nie tylko akta i dokumenty, ale nawet ważniejsze druki i cenne przedmioty. Przytoczony inwentarz archiwum obejmuje 16 druków i 28 jednostek rękopiśmiennych, z których 19 dochowało się do naszych czasów, a 9 zaginęło. Nie jest on jednak dokładny. Wcześniejsze inwentarze z początku XVIII wieku wymieniają jeszcze następujące jednostki rękopiśmienne:

1. „Libellus in 12-o propria manu scriptus Venerabilis Patris nostri Joannis a Jesu Maria.
2. Przywilej JKM Jana Trzeciego na kamieniarzów, na uwolnienie od Mistrzów cechowych.
3. Ordynacye sparsim zwinione.
4. Manuscripta in 4-o cuiusdam.
5. Manuscriptum Ven. Patris Nostri Joannis a Jesu Maria, servandum in  arca, nec extrahendum sub poena excommunicationis et obligavit praecepto ven. Definitorium Generale.
6. Epistola V.P. Dominici a Jesu Maria et V.M. Annae a S. Bartholomaeo.
7. Inventarium ecclesiae Paczółtowiensis”.

W 1757 roku ojciec Grzegorz od Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, przeor klasztoru, ofiarował konwentowi manuskrypt ojca Andrzeja od Jezusa (Brzechwy), o którym sam czyni wzmiankę w inwentarzu oraz w samym rękopisie. Z biegiem lat zasób archiwum coraz bardziej się powiększał. Stąd też arka o dwóch kluczach okazała się za mała na pomieszczenie wszystkich akt klasztornych i kosztowności. Z konieczności na ich przechowywanie trzeba było przeznaczyć jakiś lokal. W inwentarzu sporządzonym przez ojca Macieja od św. Kazimierza z dnia 22 kwietnia 1772 roku posiadamy wzmiankę o archiwum, w którym znajdowała się arka dwukluczowa. Według tego inwentarza (AKCZO 63) archiwum wówczas zawierało:

1. „Arca in qua asservatur tabernaculum argenteum, seu cymborium tum candelabra argentea.
2. Szuflada cum variis documentis fundationum, inscriptionum etc… in  fasciculos noviter bono ordine collecta cum subscriptionibus et  annotationibus eorum.
3. Skrzynka mała bez zamku in qua continentur varia documenta litigiorum antiquorum cum parochiis paczołtowiensibus, tum ad varias causas antiquas expeditas, quietationes variae, ordinationes tam generales tam provinciales, omnia noviter collecta et  in fasciculos collecta.
4. Duo libri fundationum et inscriptionum huius conventus.
5. Liber rubro pergameno coopertus in quo continetur variae descriptiones actionum circa praedia villas, subditos ac calamitates temporum (AKC 62).
6. Regesta stare acceptarum expensarum tum cathalogi sacrorum, tum mortuorum”.

W skrzyni zaś o dwóch kluczach znajdowały się wszystkie precjoza klasztoru, pieniądze w sumie 6622 fl., ważniejsze druki, miedzioryty, a z manuskryptów następujące:

1. „Oryginale scriptum in pergameno VPN Joannis a Jesu Maria.
2. Liber erectionis seu fundationis istius conventus.
3. Liber describens fundationem.
4. Summarium noviter descriptum omnium transactionum officiosorum huius conventus (AKC 44).
5. Munimenta absoluta ad archivum cracoviensem reponenda.
6. Libri duo visitationum generalium et provincialium”.

W powyższym inwentarzu wyszczególniony został kodeks z różnymi dokumentami i kopiami, przeznaczony do Archiwum Prowincji mieszczącego się w Krakowie w klasztorze Świętego Michała. Na mocy Konstytucji i rozporządzeń władz zakonnych, każdy klasztor miał obowiązek przesłać do Archiwum Prowincjalnego kopie dokumentów, sumariusze akt prawnych dotyczących dóbr klasztoru, inwentarze tych dóbr, zakrystii, biblioteki itd. Jak wynika z inwentarza, erem podporządkował się tym rozporządzeniom. W dziale klasztoru pustelniczego w Archiwum Prowincji znajdowały się już w roku 1694 następujące dokumenty:

1. „Licentia Definitorii Generalis fundandi Eremum.
2. Item licentia loci Ordinarii.
3. Testamentum Ill-mae D. Palatinae Crac. Fundatricis Eremi et aliae variae epistolae concernentes praedictum conventum.
4. Regestrum rerum alienatarum ex conventu S. Eremi.
5. Positio primi lapidis Eremi, seu elogium.
6. Licentia pro permutatione ex loco eremitico cum Monialibus Zwierzynecensis”.

Na podstawie inwentarzy archiwum klasztornego, pochodzących z XVIII wieku, można stwierdzić, że katastrofa polityczna Polski odbiła się na jego zasobie. Zaginęło bowiem 5 dokumentów oryginalnych:

1. „Przywilej Jana III, króla Polski, na uwolnienie kamieniarzy w Dębniku od mistrzów cechowych.
2. Transumpt tego przywileju zatwierdzony przez króla Augusta II w 1720 roku.
3. Dokument pergaminowy aprzedaży wsi Siedlec, przez Rafała Siedleckiego Stanisławowi Czajowskiemu, z 1511 roku.
4. Originale monitorium Romanum contra Rev. D. Albertum Stympar, parochum Paczołtoviensem.
5. Romana citatio ad prosequendam causam cum parocho paczołtoviensi ratione vecturae decimae”.

Zaginęły również następujące rękopisy:

1. Liber describens fundationem.
2. Duo libri fundationum et inscriptionum huius conventus (Kronika).
3. Cathalogi mortuorum.
4. Liber visitationum provincialium.
5. Series inscriptionum, obligationum, processum et dispositionum ad bona Siedlec et Paczółtowice.
6. Acta capitulorum conventus eremitici.
7. Originale scriptum P. Joannis a Jesu Maria”.

Zaginione księgi przedstawiały wielką wartość dla klasztoru. Zwłaszcza kroniki klasztoru dałyby nam dziś pełny obraz życia pustelniczego na przestrzeni wieków. Księgi te zaginęły w połowie XIX wieku, w okresie upadku ducha zakonnego. Tradycja ustna przekazała, że w połowie XIX wieku kroniki klasztoru spłonęły wraz z kronikarzem o. Wiktorynem Jaworskim. Służący, który sprzątał jego mieszkanie, oparł siennik o piec, od którego zapalił się siennik, powodując pożar celi. Sparaliżowany ojciec Wiktoryn nie mógł ratować się ucieczką. Inna wersja podaje, że ojciec Wiktoryn przy świetle świeczki pisał kronikę klasztoru. Znużony pracą zasnął. Tymczasem świeca dopaliła się do końca i od niej wszczął się pożar celi. Na potwierdzenie tej tradycji znajduje się wzmianka w księdze zmarłych u sióstr karmelitanek bosych na Wesołej w Krakowie, że dnia 6 stycznia 1867 roku w Czernej zagorzał w celi ojciec Wiktoryn od Opieki św. Józefa (Jaworski), mając lat 70, profesji 50, kapłaństwa 44. Trudno jednak przypuścić, aby wszystkie brakujące jednostki archiwalne miały zaginąć w ten sposób. Dokumenty i księgi strzeżone były w arce o dwóch kluczach. Bardzo rzadko wydawano je z  archiwum. Kronikarz mógł posiadać tylko współczesną mu kronikę, natomiast dawne kroniki przechowywano w archiwum. Na sprawę zaginięcia dokumentów i rękopisów z zasobu czerneńskiego rzuca nam nieco światła Józef Louis, autor monografii „Wieś Paczółtowice”. Pisze on we wstępie, że „szczęśliwy wypadek oddał mu w ręce stare rachunki gospodarskie wsi Paczółtowice, współczesne zapiski OO. Karmelitów Bosych pustelni św.  Eliasza i zwój dyplomów odnoszących się do tej wioski”. Prawdopodobnie powyższe archiwalia wypożyczone nie wróciły na swoje miejsce.

O tym, że akta i dokumenty w ciągu wieków nie były pozostawione na pastwę robaków i wilgoci, świadczą liczne prace kodyfikatorskie w archiwum. Stan zachowania akt i ksiąg najlepiej świadczy o ich opiece. Archiwariuszem klasztoru był każdorazowy przeor, który wraz z pierwszym dyskretem posiadał klucz od skrzyni o dwóch kluczach. W pierwszej połowie XVII wieku nie było potrzeby przeprowadzać konserwacji akt. W 1641 roku nastąpiła intromisja karmelitów czerneńskich w posiadanie dóbr Siedlca, Paczółtowic, Żbika etc., którymi dotychczas zarządzali karmelici z klasztoru Świętego Michała w Krakowie. Z chwilą przejęcia dziedzictwa tych dóbr przejęli również akta prawne dawnych właścicieli. Akta zostały fachowo uporządkowane i skodyfikowane w latach 1671-1672 przez ojca Wawrzyńca od Matki Bożej, podprzeora eremu, biegłego prawnika. Uprzednio uporządkował on archiwum klasztoru lwowskiego, teraz przystąpił z całą energią i wprawą do uporządkowania i zabezpieczenia akt eremu. Najpierw założył główny kodeks – kopiariusz klasztoru, w którym zgromadził przeważnie w kopiach urzędowych najważniejsze dokumenty i akta, mające nie tylko historyczne, ale prawne i praktyczne znaczenie dla eremu. Kopiariusz stał się sumą praw i przywilejów klasztoru, rękojmią zabezpieczającą jego dobra wobec sądu i urzędu. Jest on w całości dziełem ojca Wawrzyńca a Sancta Maria. Sporządzony w 1671 roku, nosi on tytuł: „Jura et inscriptiones Carm. Disc. conventus S.P. Eliae Eremitici authenticae confectae A.D. 1671” (AKC 39). Ojciec Wawrzyniec zebrał ze starych akt klasztornych, jak sam zaznacza: „ex scriptis papyraceis vetustate attritis authenticis tamen extractus fideliter de verbo ad verbum transcriptus pro bono communi huius conventus nostri S. Eliae Erem. ad informationem posteris circa bona moderna eiusdem conventus ex iuribus antiquis pro casu aliquo necessitatis 1671, 7 Novembr”.

Po przepisaniu dokumentu czy aktu zanoszono księgę do grodu krakowskiego, gdzie urzędnik do tego wyznaczony kolacjonował kopię z oblatą tegoż aktu w grodzie, a starosta grodzki uwierzytelniał ją pieczęcią i podpisem. Dla szybkiej orientacji ojciec Wawrzyniec zaopatrzył kopiariusz w dwa indeksy: a) „Index inscriptionum in bono libro contentarum conscriptus die 7 Maii AD 1672”, s. 157-161; b) „Index variarum copiarium iurium Regni etc. huic conventui necessarium et inservientium AD 1672, die 14 Maii congestus” s. 163.

Prace kodyfikatorskie ojca Wawrzyńca osiągnęły punkt kulminacyjny w 1672 roku. Po założeniu głównego kopiariusza, ten karmelita-prawnik zajął się uporządkowaniem i skodyfikowaniem starych akt klasztoru, jak sam wspomina, „zbutwiałych i przez mole po części zniszczonych, autentycznych jednak kartek i starych skryptów papierowych”. Zebrał je i zszył w kilka woluminów, sygnując głoskami A, B, C, D. Są to kodeksy oprawione w skórę, in folio i dudki. Przy kodeksie D pozostały ślady rzemyków. Skodyfikowane akta stanowią urzędowe kopie, zawierające wszelkie transakcje, sprzedaże, cesje, zapisy, procesy odnoszące się do dóbr wsi klasztornych i ich dziedziców z XVI i XVII wieku. Stronice kodeksów są ponumerowane. Każdy z nich posiada indeks chronologiczny, sporządzony w 1672 roku.

Dzięki tej pionierskiej pracy zachowały się do dziś najstarsze akta klasztoru z wyjątkiem kodeksu C. Posiadają obecnie sygnaturę AKC 40, 41, 42. Stare akta rzucają ciekawe światło na ówczesne stosunki polityczne i gospodarcze ziemi krakowskiej. Niezwykle wielkie zasługi położył ojciec Wawrzyniec w prowadzeniu księgi gospodarczej klasztoru pustelniczego, zatytułowanej: „Inwentarz majętności y wszitkich prowentów do klasztoru Puscze S.N.O. Eliasza należących…”. Księga powyższa to nie tylko kronika gospodarcza; w braku właściwej kroniki stanowi ona też kronikę klasztoru w XVII wieku. Pismo ręki ojca Wawrzyńca pojawia się na stronach: 24-27, 32-34, 77-81, 93-238. W księdze tej dał pełny obraz życia gospodarczego i klasztornego eremu. Wciągnął do niej wiele cennych i ciekawych dokumentów gospodarczych, wykazy poddanych i ich posiadłości oraz wszelkie kontrakty. W tym czasie, kiedy pełnił urząd podprzeora klasztoru, dla wprowadzenia wzorowej karności wśród poddanych, ustawiono i ogłoszono kodeks karny na generalnej gromadzie dnia 6 marca 1672 roku. Tekst kodeksu jest w całości przytoczony na stronach 113-118 i 133-145. Dla przestrogi przełożonym ojciec Wawrzyniec przytacza i opisuje różne nadużycia poddanych, jak kradzieże, zabójstwa itd. Kodeks ma również ogromne znaczenie historyczne. Posiada opisy inwazji szwedzkich, moskiewskich na Polskę oraz rebelii wojskowych z czasów saskich.

Prace kodyfikatorskie w archiwum klasztoru dokonane przez ojca Wawrzyńca wystarczyły na długi okres. Dopiero w sto lat później w 1772 roku, archiwum czerneńskie zostało po raz wtóry gruntownie uporządkowane i opracowane. Dzieła tego dokonał ojciec Maciej od św. Kazimierza (Nowacki), trzykrotny przeor eremu. W inwentarzu archiwum sporządzonym dnia 22 kwietnia 1772 roku zaznacza, że różne munimenta zapisów, procesów, kontraktów zostały „in fasciculos noviter bono ordine collecta cum subscriptionibus et annotationibus causarum”. Ojciec Maciej zajął się uporządkowaniem akt, które wpłynęły do klasztoru w ciągu 100 lat. Dokumenty w układzie rzeczowo-chronologicznym podzielił na fascykuły. Wszystkie akta dotyczące klasztoru zebrał razem i opracował tzw. „Compendium iurium, privilegiorum documentorum Conventus S. Eremi Carmelit. Disc. ad fundationem, et ad bona eidem conventui incorporata, per Adm. RPN Observantissimum RPN Mathiam a S. Casimiro Conventus Sacrae Eremi priorem die 10 Martii AD 1770 collectum et conscriptum”. W  archiwum są dwa egzemplarze tego inwentarza, a trzeci tej samej treści pochodzi z 1775 roku. Na 5 pierwszych kartach ojciec Maciej podaje sumariusz dokumentów, sporządzony „Ex libris conventualibus” (pod literą A i B skodyfikowanych już przez ojca Wawrzyńca a S. Maria). Wykaz ten obejmuje regesta dokumentów dotyczących klasztoru i wsi klasztornych od  1508 do 1663 roku. Od karty 5v. zaczynają się regesta dokumentów przez  niego ułożonych i podzielonych na następujące fascykuły:

1. Fasciculus primus documentorum ad summas in bonis variis conventui eremitico serventies ab 1645-1763 (regestów 17) k. 5v.-7r.
2. Fasciculus secundus documentorum, respectu salis quartualensis, ex zuppio – Vielicensi pro bonis conventus eremitici provenientes (regestów 9) 1660-1762, k. 7r.-8r.
3. Fasciculus tertius granitierum, compositionum, donationum fundi particulariter ad aliorum documentorum ad bona Siedlec, Paczółtowice, Żbik et Molendino servientes (regestów 13) 1587-1701, k. 8r-9r.
4. Fasciculus quartus documentorum iniunctae liberationis a persolutione contributionis lanealis, 1654-1690 (regestów 3), k. 9.
5. Fasciculus quintus privilegiorum et decretorum liberationis a seditione militum, exactione podatków, et quorumvis dationum et facientium injurias 1658-1688 (regestów 5) k. 10r.
6. Fasciculus sextus przywilejów królewskich dla kamienarzów dębnickich 1661-1720 k. 10r-10v.
7. Fasciculus septimus documentorum et processus cum haeredibus et  possessoribus bonorum villae Żary et praesertim cum generoso Lipskie et  Trąbeckie 1597-1770 (regestów 32) k. 10v-13.

Inwentarz ojca Macieja od św. Kazimierza stanowi ostatnią już pracę w archiwum podejmowaną na większą skalę. Następny inwentarz zasobu czerneńskiego, zresztą bardzo ogólnikowy i bez większego znaczenia, powstał dopiero pod koniec XIX wieku. Na początku XX wieku archiwum opiekował się ojciec Romuald od św. Eliasza (Kućka), który w 1918 roku sporządził nieco dokładniejszy inwentarz tego zasobu. Spisał go na 23 kartach zeszytu in 4-o. Według inwentarza zasób dzielił się na trzy działy: A, B, C – według szaf w archiwum. Te z kolei dzieliły się na  poddziały. Akta różnych konwentów i registratur pomieszane były razem z  aktami klasztoru czerneńskiego. Wykaz jednostek w inwentarzu ograniczał się tylko do podania tytułów i miejsca w archiwum, bez opisu zewnętrznego i bibliologicznego. W następnych latach archiwum pozostawało pod opieką poszczególnych przeorów klasztoru. Było ono zawsze mocno strzeżone, niczym zaklęty skarb, o którym nikt nic nie  wiedział. W listopadzie 1960 roku Definitorium Prowincjalne obradujące w Wadowicach, przy archiwum czerneńskim erygowało Archiwum Prowincji.

Benignus Wanat OCD