Uebergabs Inventarium der Kirchen-Gebäude und ad Fundum Instructum Gehörigen Apparamenten.
28.06.1784 (APP, zespół 148, Parafia Greckokatolicka w Przemyślu, sygn. 1).
Przekazanie inwentarza budynków kościelnych i ich wyposażenia należących do posesji i zabudowań.
28 czerwca 1784.
OPIS KOŚCIOŁA
1. Kościół został wybudowany na stosunkowo wysokim wzgórzu, ale jeszcze w murach miasta. Prowadzi do niego siedemdziesiąt pięć dębowych schodów, wspartych murem i kolumnami, na drugim miejscu jest murowana galeria, wsparta na dość wysokich murach, podtrzymująca płaski kanał.
2. Fasada kościoła wybudowana została w stylu romańskim z kamienia, podłużna i obszerna, z kamiennymi kolumnami i marmurową tablicą, na której widnieje ozdobny napis czy też dedykacja kościoła. Fasada dzieli się na dwie kondygnacje, niższa i większa posiada cztery kolumny ozdobione kamiennymi kapitelami, druga kondygnacja również posiada cztery kamienne kolumny. Na szczycie fasady są cztery kolumny kamienne, nad nimi wyostrzenie i krzyż przymocowany kulą miedzianą.
3. Kościół zbudowany jest na planie krzyża, pokryty nowym trwałym dachem, który został pomalowany na kolor czerwony. Wieża na dachu, nie tak ozdobna i duża, również pomalowana, ma w sobie dwie kondygnacje, które dzieli perspektywa. Górna część tej wieży przykryta jest kopułą z białej blachy walcowanej. Na szczycie tej wieży znajduje się żelazny krzyż przymocowany kulą miedzianą.
4. Wejście do kościoła zapewniają duże drzwi, podzielone na dwie części, z zewnątrz obite żelazną blachą, do których przytwierdzony jest żelazny rygiel. Drzwi podtrzymuje dziesięć żelaznych prętów.
5. Przy wejściu do kościoła są dębowe kraty takie jak w drzwiach.
6. W kościele stoją dwie kropielnice na wodę święconą, wykonane z czarnego marmuru i już popękane: w jednej jest misa miedziana, w drugiej nie ma nic.
7. Po prawej stronie kościoła, to jest przy kaplicy św. Jana od Krzyża, znajduje się szafa, w której przechowuje się grób Pana Jezusa, który według zwyczaju wyciąga się na Wielki Tydzień Męki Pańskiej. Po wyciągnięciu wydaje się duży i wspaniały, żadna z części tego grobu nie wymaga renowacji przez malarza.
8. Dalej na prawo znajduje się kaplica św. Jana od Krzyża, w której wybudowano ołtarz jemu poświęcony. Obraz św. Jana w tym ołtarzu przysłania obraz św. Onufrego. Ołtarz ten jest stosunkowo nowy, postawiony przez wspaniałych kamieniarzy jako pierwszy w 1780 roku, równomiernie pokryty werniksem chińskim. Dzieli się na dwie kondygnacje, niższa składa się z czterech kolumn ozdobionych złotem. Stoją w tym miejscu dwie znamienite złote figury świętych, przeróżne ozdoby całkowicie złocone. Na drugiej kondygnacji stoją po bokach dwaj aniołowie, a w środku geniusz trzymający w rękach złote róże. Ołtarz jest drewniany i pomalowany werniksem chińskim koloru jaspisowego, aby sprawiał wrażenie, że jest z niego zbudowany, zwłaszcza tam, gdzie widać złote żyły. Na szczycie jest ozdobny krzyż, a po lewej i prawej stronie osiem pozłacanych drewnianych kandelabrów, wykonanych w dobrym stylu i kształcie, ozdobionych kwiatowymi ornamentami. Na mensie jest konsekrowany marmurowy kamień ołtarzowy. Antepedium przy mensie wykonane zostało z drewna koloru białego, z wzorami na podobieństwo marmuru, a na nim znajduje się płaskorzeźba św. Jana od Krzyża uwięzionego w karcerze. Ołtarz posiada również dwa stopnie drewniane. Poza tym w kaplicy znajduje się jeden konfesjonał z drzwiami jednoskrzydłowymi i zasuwami, jest jedno okno, a podłoga jest ceglana.
9. Mówi się o ołtarzu w kaplicy św. Apolonii, który przymyka się obrazem Jezusa Miłosiernego, że jest wykonany na wzór wspomnianej kaplicy św. Jana od Krzyża i w niczym się nie różnią, mają tę samą ornamentykę, krzyż i kandelabry, antepedium tego samego koloru, posadzka jest po części ceglana, a częściowo marmurowa, i wiele innych podobnych szczegółów.
10. Dalej po prawej stronie mamy kaplicę św. Tekli, której obraz przykryty jest obrazem św. Pawła Apostoła. Ten ołtarz jest szerszy, lecz tego samego koloru co wspomniane wcześniej ołtarze. Ma cztery figury i cztery pozłacane kolumny ustawione w perspektywie. Na wyższej kondygnacji znajduje się baldachim podtrzymywany przez kilku geniuszów. Mensa i krzyż wykonane tak samo jak w kaplicy św. Jana od Krzyża, na antepedium znajduje się płaskorzeźba przestawiająca męczeństwo św. Tekli. W tej kaplicy stoi jeden konfesjonał z drzwiami i żelaznymi zasuwami, pomalowany prawie na szaro, ozdobiony roślinnymi ornamentami, a posadzka marmurowa.
11. Podobnie mówi się o ołtarzu św. Józefa i jego kaplicy, że nie różni się w niczym od ornamentyki ołtarza św. Tekli. W tej kaplicy posadzka jest marmurowa, jest jeden konfesjonał taki jak w kaplicy św. Tekli. W tym ołtarzu jest wspaniale namalowany obraz św. Józefa, przysłaniany obrazem Zaślubin NMP, wykonany przez wybitnego malarza włoskiego i nabyty specjalnie w Rzymie. Te dwa ołtarze, to jest św. Józefa i św. Tekli, zostały wzniesione w 1779 roku.
12. Dalej po prawej stronie jest kaplica większa Chrystusa Pana w koronie cierniowej. Ołtarz jest większy niż inne, lecz tego samego koloru i w podobny sposób zdobiony jak wspomniane już ołtarze. Obraz jest przysłonięty obrazem Chrystusa Pana Ukrzyżowanego. Są cztery figury złocone i cztery kolumny również złocone. Na antepedium znajduje się płaskorzeźba grobu Pańskiego. W kaplicy jest jeden nowy konfesjonał z drzwiami i zasuwami, a posadzka marmurowa. W tej kaplicy wybudowany został ołtarz Chrystusa Pana przywiązanego do słupa, pomalowany werniksem chińskim na kolor zielony. Na wyższej kondygnacji widać obraz Proroka Eliasza, figury, złocone ozdoby ołtarza, mensa, antepedium jedwabne. Do ołtarza prowadzi jeden stopień, a posadzka jest marmurowa.
13. Po stronie lewej stoi ołtarz NMP z Góry Karmel, tzw. uprzywilejowany. Jego rozmiary, ozdoby, ornamentyka są podobne jak w kaplicy Chrystusa Pana Cierniem Ukoronowanego. Obraz Matki Bożej przysłonięty jest obrazem NMP, która przekazuje Szkaplerz Szymonowi Stockowi. Na ścianie w kaplicy wisi również wielki obraz Rodziny Chrystusa Pana. Ponadto jest jeden nowy konfesjonał, a posadzka marmurowa. W tych dwóch ostatnich przypadkach ołtarze były zbudowane w 1777 roku.
14. Przechodzimy do opisu nawy głównej kościoła, w której znajduje się powyżej chór muzyczny i organy średniego rozmiaru. Pośrodku kościoła na posadzce marmurowej po lewej i prawej stronie stoją 24 czarne ławki, które wymagają naprawy. Jest też niezwykła katedra do przepowiadania Słowa Bożego, naprawdę godny pochwały pomysł i we wspaniałym kształcie łodzi. Łódź ze wszystkimi sprzętami jak prawdziwa, w większej części pomalowana werniksem chińskim, częściowo natomiast złotem i srebrem. Dwie figury świętych Piotra i Pawła pokryte są złotem i przytwierdzone do ambony.
15. Cały kościół z wszystkimi kaplicami jest ozdobiony kolumnami i kapitelami oraz różnymi motywami kwiatowymi z gipsu. Sufi t jest dobrze sklepiony, kościół cały w środku wybielony. Są okna, a w kaplicach 18 niezgorszych witraży.
16. Przechodzimy do opisu kaplicy większej, tzw. prezbiterium, którego ściany są pomalowane i przedstawiają cnoty oraz przeróżne cudowne zdarzenia z życia św. Teresy. Do prezbiterium prowadzą trzy wielkie czarne stopnie marmurowe, posadzka również jest marmurowa. Prezbiterium jest oddzielone wielkimi kratami marmurowymi koloru czarnego. Za kratami stoją dwa duże kandelabry, które wyznaczają przestrzeń środkową. Na ścianach prezbiterium po prawej i lewej stronie znajdują się dwa kredensy marmurowe.
17. Ołtarz główny jest z czarnego marmuru, dedykowany św. Teresie: jego forma jest przestronna, ozdobna i w najlepszym układzie. Obraz św. Teresy w ołtarzu (pod tym wezwaniem jest kościół) został nabyty w Rzymie i przywieziony do Przemyśla. W ołtarzu stoi dwóch wielkich pozłacanych aniołów: jeden trzyma w rękach księgę, drugi serce i oszczep. Na szczycie tego ołtarza przytwierdzony został herb fundatorów, cały w złocie. W środku znajduje się duże tabernakulum marmurowe, na kształt kopuły, ozdobione kolumnami, a w środku są autentyczne relikwie. Mensa marmurowa, trzy duże marmurowe stopnie. Tabernakulum, w którym przechowuje się Najświętszy Sakrament, ma drzwiczki pokryte srebrną blachą z figurą Chrystusa. Do tabernakulum prowadzą duże czarne bramy marmurowe, ozdobione kolumnami i kapitelami z tego samego czarnego marmuru. Na wyższej kondygnacji znajdują się autentyczne relikwie wystawione do kultu, ozdobione różnymi ornamentami. Na szczycie stoją cztery figury aniołów z symbolami tajemnicy Eucharystii, na bramie kwiaty koloru białego, wyciosane przez kamieniarzy i dobrze pomalowane. Za ołtarzem głównym znajduje się chór zakonny, gdzie bracia uroczyście śpiewają Liturgię Godzin, obmalowany dość starannie obrazami o tematyce reformy Karmelu, którą przeprowadziła św. Teresa. W chórze na podłodze jest posadzka drewniana.
Kościół został ufundowany i wzniesiony w 1631 roku przez Najjaśniejszego (S.R.I.) hrabię Marcina Krasickiego wojewodę podolskiego, starostę przemyskiego.
Z łaciny tłumaczył o. Damian Sochacki OCD
Jerzy Zieliński OCD, Klasztor z widokiem na Kresy. Wspólnota karmelitów bosych i klasztor św. Teresy w Przemyślu, Kraków 2024, s. 179-184.