LUBLIN

1. KRÓTKA HISTORIA KLASZTORU

Magistrat lubelski wyraził zgodę na fundację karmelitów bosych 26 kwietnia 1610 roku. Miasto oddało im dom szpitalny przy Bramie Krakowskiej na klasztor. Prepozyt szpitala ks. Stanisław Bietkiewicz ustąpił karmelitom kościół szpitalny Ducha Świętego. Fundację zatwierdził biskup krakowski Piotr Tylicki (20 maja 1610) i król polski Zygmunt III Waza (22 lipca 1610). W latach 1612-1619 karmelici wybudowali nowy kościół w pobliżu szpitala i kościoła Ducha Świętego. Świątynię konsekrował abp lwowski Jan Pruchnicki 21 lipca 1619 roku pw. Matki Bożej Szkaplerznej. Kościół Ducha Świętego przekazany został pierwotnym właścicielom. Wokół nowego kościoła karmelici wybudowali obszerny klasztor, przeznaczony na studia filozoficzne i teologiczne prowincji. Tę rolę spełniał do początku XIX wieku. 20 kwietnia 1803 roku w czasie pożaru Krakowskiego Przedmieścia uległ spaleniu kościół i klasztor karmelitów bosych. Zaborcze władze Austrii nie zgodziły się na jego odbudowanie.

„A. Gierymski. Targ przed kościołem po-karmelickim w Lublinie”.
Autor: Edward Gorazdowski wg Aleksandra Gierymskiego.
Drzeworyt sztorcowy z: „Kłosy” nr 1160 z 22.09.1887.

Klasztor karmelitów bosych w Lublinie na fotografiach
z lat pięćdziesiątych XX wieku.

Karmelitanki Bose ratując karmelitów bosych przed eksmisją rządową z miasta Lublina, wspaniałomyślnie odstąpiły im jeden klasztor św. Józefa, przenosząc się do swojego drugiego klasztoru pw. Niepokalanego Poczęcia NMP. Klasztor ten uległ kasacie 27 listopada 1864 roku. Klasztor zamieniono na śledcze więzienie. Karmelici odzyskali kościół i część klasztoru 10 września 1918 roku. Cały zaś budynek klasztorny objęli po usunięciu więzienia w 1945 roku. W latach 1981-1993 dokonano gruntownej rewaloryzacji pierwotnego układu przestrzennego zabytku z nadbudową trzeciej kondygnacji i przywrócenia renesansowych baszt, dawnego zboru Rafała Leszczyńskiego.

Klasztor karmelitów bosych w Lublinie na fotografiach
z lat pięćdziesiątych XX wieku.

2. OBSZERNA HISTORIA KLASZTORU

Benignus Wanat OCD, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1979, s. 150-174. Do pobrania.

BW02

3. HISTORIA ARCHIWUM

Archiwum klasztorne rozwijało się według ogólnych norm ustawodawstwa Zakonu. Zasób archiwum jest nam nieznany z powodu braku inwentarzy. Do  naszych czasów dochowało się tylko kilka fragmentów dawnego zasobu. Musiał on być jednak bogaty. Świadczy o tym fakt, że klasztor był domem studiów filozoficznych, miejscem publicznych dysput z arianami i domem prowincjalnym. Archiwum zatem posiadało akta tych instytucji. Same akta prawne obejmowały kilka fascykułów. Jeszcze dziś można znaleźć w  Archiwum Państwowym i Konsystorialnym w Lublinie setki spraw dotyczących Karmelitów Bosych. Klasztor również posiadał odpisy tych akt, dokonanych w urzędach grodzkich i ziemskich.

Tłok pieczętny Bractwa Szkaplerza Świętego z XVII w.

W klasztorze lubelskim w pierwszej połowie XVII wieku rezydował prowincjał. Tu też znajdowało się archiwum prowincji, zgodnie z  zaleceniem konstytucji zakonnych z 1623 roku. Ale już w połowie XVII wieku wraz ze zmianą siedziby prowincjała zostało ono przeniesione do  klasztoru św. Michała. Lokal początkowo był wspólny dla archiwum klasztornego i prowincjalnego. Wiele też oryginalnych dokumentów klasztornych zostało przekazanych do archiwum prowincji, tworząc w nim osobny zespół archiwum klasztoru lubelskiego. Inwentarz archiwum prowincji z 1694 roku wyszczególnia następujące jednostki zespołu lubelskiego:

1. „Confirmatio fundationis a Rege Sigismundo in pergameno cum sigillo.
2. Confirmatio pontificia commutationis factae inter conventum et praepositum hospitalis
S. Spiritus.
3. Recognitio mercatoris et recognitio monialium Conceptionis B.M.V.
4. Privilegium serenissimi Regis Sigismundi circa aquam.
5. Confirmatio fundationis conventus lublinensis a loci ordinario (Petro Tylicki), in pergameno cum sigillo.
6. Testimonium reliquiarum conventus lublinensis.
7. Venditiones variae conventus Lublinensis.
8. Confirmatio fundationis a Legato.
9. Confirmatio serenissimi Regis Sigismundi pro intercisa facta cum consulibus, scripta in pergameno et sigillo appenso.
10.Confirmatio ab II-mo Episcopo Szyszkowski, tam intercisse quam instrumenti ac  translationis privilegiorum ad novam lapideam in pergameno cum appenso sigillo.
11. Series fundationis conventus Lublinensis monialium S. Joseph.
12. Excommunicatio a Legato pro sacris reliquiis conventus lublinensis ne auferantur.
13. Relatio fundationis conventus lublinensis.
14. Licentia ab Episcopo Crac. fundandi moniales Lublini.
15. Item a Nuntio Apostolico.
16. Item a Definitorio Nostro Generali.
17. Item aulam suam eisdem concedit magnificus dominus capitaneus crasnostaviensis, qui modo est serenissimus Rex Poloniae.
18. Item licentia fundandi praedictas moniales a loci ordinario.
19. Inscriptio in vim reemptionis mille florenorum conventui lublinensi ab illustrissimo domino Palatino Lublinensi.
20. Diversae epistolae concernentes fundationem monialium Concept. B.V.
21. Praeceptum de non auferendis reliquiis conventus lublinensis.
22. Facultas Ill-mi Szyszkowski episc. crac. pro emptione arearum Lublini pro monasterio Carmelitarum Discalceatorum”.

Archiwum prowincji wraz z zasobem lubelskim uległo zniszczeniu w  czasie pożaru klasztoru św. Michała. Archiwum własne klasztoru lubelskiego posiadało mnóstwo akt funduszowych. Świadczą o tym zachowane akta kapituł klasztoru lubelskiego znajdujące się w Bibliotece PAN w  Krakowie. Samych zapisów funduszowych było kilka fascykułów. Na  podstawie wspomnianych akt klasztornych karmelici posiadali następujące realności wraz z dokumentacją:

1619, Judicio Banitio civili Lubli. fer. 5 ante fest. S. Margarithae (11 lipca) kupno placu z domem niegdyś Jakuba Ostrowskiego od  egzekutorów testamentu i opiekunów jego dzieci za zł 1300.

1621, Lublini in Judicio Banitio civili, feria 2 pridie S.Margarithae (12 lipca). Mikołaj Wolski, wielki marszałek koronny, starosta rabsztyński, odstępuje karmelitom lubelskim plac z dworem, budowlami, ogrodem i sadem za 5000 zł, które zakupił od Rafała Leszczyńskiego, wojewody bełzkiego.

1624, karmelici nabywają częścią przez darowiznę, a częściowo przez  kupno dom i plac przy ul. Kowalskiej od Jadwigi Bartoszównej.

1635, In Judicio Banitio civili, Lublini fer. 3 in crast. festi Visit. BMV (3 lipca) Szymon Kasukowski z Agnieszką żoną sprzedają karmelitom ogród z sadzawką przy rzece Czechówce za 3000 zł pol.

1636, 13 kwietnia, Wilno. Władysław IV, król polski daje karmelitom bosym w Lublinie 10 łokci gruntu przy ich murach, naznaczając komisarzy do wymierzenia tej parceli.

1643, we wtorek w wigilię św. Marcina w Grodzie Lubelskim Jan z  Olexowa Gniewosz, chorąży wojewódźtwa lubelskiego, zapisuje karmelitom bosym plac darowany sobie przez Władysława IV, króla polskiego, położony przy murze miejskim naprzeciw klasztoru karmelitów bosych.

1654, Lublini in Judicio Banitio civili, fer 2 in crastino Dominicae Exaudi (17 maja), Jan Byszkiewicz, ławnik lubelski z żoną Katarzyną daje karmelitom plac z domem drewnianym zwane Skinderowskie na przedmieściu krakowskim.

1654, w poniedziałek po Trójcy Świętej (1 czerwca) na sądach trybunalskich, Zygmunt Fredro, kasztelan sanocki, daje klasztorowi plac otrzymany od króla Władysława IV, leżący przy murze klasztornym obok bramy krakowskiej.

1655, w grodzie lubelskim, po Bożym Ciele karmelici uzyskali fundusz zabezpieczony na kamienicy Lubienieckich. Jan Kazimierz, król, w obozie pod Zemborzycami dnia 16 maja 1655 roku oddaje dom po Mikołaju Lubienieckim karmelitom bosym.

1658, fer. 4 post Dominicam Quadragesimalem (3 kwietnia) w grodzie lubelskim, Stanisław Śledzik z siostrą Katarzyną dają karmelitom bosym pół łanu pola z ogrodem i łąką od Czechówki do granic Dyskich.

1658. Kupno placu przy ul. Kowalskiej za 700 zł.

1660. Karmelici nabywają kamienicę zwaną Paszkorzewską.

1667, dnia 26 marca nabywają za sumę 1100 zł polskich dom Byszkiewiczowski położony nad Czechówką od zakonnicy brygidki Byszkiewiczówny.

1687. Karmelici nabywają piątą część pola zwanego Płaską.

1696. Nabyli folwark zwany Kosicowski.

1699. Klasztor nabywa dom i plac Spinków za 1180 zł.

Nabycie przez klasztor powyższych realności pociągało za sobą nabycie również dokumentacji majątków, nie tylko współczesnych ale i dawnych dziedziców, celem udowodnienia prawa własności. Z nabyciem realności wzbogacało się archiwum o nową dokumentację akt prawnych i przywilejów. W ciągu XVII i XVIII wieku klasztor otrzymał od dobrodziejów wiele zapisów funduszowych, zabezpieczonych na różnych majątkach, z których  pobierał czynsze. Archiwum klasztoru lubelskiego uległo spaleniu w 1803 roku. Ocalałe fragmenty pozostały w bibliotekach państwowych i zbiorach prywatnych.

Benignus Wanat OCD